Διαφήμιση - Καταναλωτισμός

  Επιτακτική σήμερα προβάλλει η ανάγκη για κατάκτηση και διατήρηση μιας υψηλής ποιότητας ζωής. Επειδή μπήκαμε αργά στον κόσμο της τεχνικής κι αποκτήσαμε καθυστερημένα ό,τι αγαθά αυτός εξασφαλίζει, είναι δικαιολογημένο να πέφτουμε σε μια σειρά από συγχύσεις.

  Η βασικότερη σύγχυση είναι ότι πιστεύουμε ότι το αυτοκίνητο, η τηλεόραση, οι χίλιες δυο ηλεκτρικές συσκευές μας εξασφαλίζουν ποιότητα ζωής. Τώρα που η δίψα γι' αυτά τα πράγματα έχει σε μεγάλο βαθμό ικανοποιηθεί κι άρχισαν να εμφανίζονται σημάδια κορεσμού, είμαστε υποχρεωμένοι ν' αναθεωρήσουμε τις αντιλήψεις μας αυτές.

  Τα αντικείμενα, οι επιτεύξεις της τεχνολογίας αποτελούν προϋποθέσεις για μια ανώτερη ποιότητα ζωής όταν και εφ' όσον χρησιμοποιούνται ορθολογικά και προς την κατεύθυνση της βελτίωσης των όρων ζωής ώστε να μένει στον άνθρωπο και περισσότερος χρόνος και καλύτερη διάθεση για ν' ασχοληθεί με κάτι ουσιαστικότερο. Από τη στιγμή όμως, που χωρίς να το καταλαβαίνουμε υποδουλωνόμαστε στ' αντικείμενα κι υπάρχουμε γι' αυτά, η ζωή μας φτωχαίνει, δεν πλουτίζει. Καταντάμε να ζούμε με το άγχος της απόκτησης πραγμάτων και φυραίνουν οι ανθρώπινες σχέσεις μας, εξαφανίζονται σιγά-σιγά πολύτιμες ανθρώπινες αξίες, εκφράσεις και εκδηλώσεις, που αυτές και μόνο αυτές, δίνουν τη βάση και το θεμέλιο για την ανάπτυξη μιας ανώτερης ποιότητας ζωής.

  Ακριβώς γι' αυτό συμβαίνει σήμερα, που έχουμε τόσα και τόσα πράγματα που μας έλειπαν στο παρελθόν, να πλήττουμε όσο ποτέ, να είμαστε τόσο αδιάφοροι, τόσο αλλοτριωμένοι, τόσο αποξενωμένοι ο ένας από τον άλλο. Ακριβώς γι' αυτό συμβαίνει η ευημερία μας να μην συνοδεύεται με αντίστοιχη πνευματική ανάπτυξη και ψυχική ολοκλήρωση. Ακριβώς γι' αυτό συμβαίνει να αποδυναμώνεται και φθείρεται ό,τι δεν είναι στενά ατομικό και κάθε μορφή γνήσιας και αυθόρμητης συλλογικότητας έχει σχεδόν εξαφανιστεί.

  Μας δίνει αλήθεια ο κόσμος αυτός των πάμπολλων αντικειμένων, που αγοράζουμε για μας ή χαρίζουμε στους άλλους ή χαρίζουν εκείνοι σε μας μια πλουσιότερη αίσθηση ζωής: Γίνεται η ζωή μας ανθρωπινότερη και ουσιαστικότερη;
Μέσα σε μια φρενίτιδα "νεωτερισμού" ξεχάσαμε την αξία της ανθρώπινης χειρονομίας κι επικοινωνούμε με δώρα, "αποδεικτικά" των καλών μας αισθημάτων και προθέσεων εκεί, που μια γνήσια επαφή έχει πια εκλείψει. Εκείνο, που τελικά αποδεικνύουμε είναι βέβαια ότι είμαστε άνθρωποι "φτιαγμένοι" κι "επιτυχημένοι", επομένως σε θέση να κάνουμε δώρα ανάλογα με τη θέση μας. Άλλο αν γ' αυτή την "επιτυχία" δεν μας μένει χρόνος να διαβάσουμε ένα βιβλίο, να χαρούμε ένα λουλούδι, να καλλιεργήσουμε μια γλάστρα.

  Η σιωπή, η έλλειψη επικοινωνίας απλώνεται ανάμεσά μας όλο και περισσότερο και το κενό που δημιουργείται προσπαθούμε να το καλύψουμε μ' έναν ανταγωνισμό καταναλωτικής επίδειξης κι απλοχεριάς εκεί όπου πραγματική αρχοντιά και ουσιαστικός σεβασμός του άλλου έχουν πια χαθεί. Στεκόμαστε βουβοί και παθητικοί μπροστά στην τηλεόραση και δεχόμαστε κάθε ανόητη φαντασμαγορία, κάθε ηλίθιο φιλμ και κάθε ασυνάρτητο "σόου" σαν ευχαρίστηση. Οι έμποροι του ελεύθερου χρόνου σερβίρουν αποβλακωτικά "υπερθεάματα", που μας φαίνονται διασκεδαστικά, επειδή ξεμάθαμε να επικοινωνούμε φυσιολογικά και νιώθουμε την απειλή της πλήξης και της μοναξιάς να μας κυκλώνει από παντού.

  Σημεία των καιρών, ενδεικτικά μιας γιγάντιας πολιτιστικής κρίσης κι ενός γενικευμένου κλίματος παρακμής. Αναμφισβήτητα, και το τίμημα, που πληρώνει ο καθένας μας ατομικά και η κοινωνία στο σύνολό της είναι πολύ μεγάλο για να μπορέσει ν' αγνοηθεί. Από κάπου πρέπει ν' αρχίσει η αντίδραση προς αυτή την καθολική πορεία εκχυδαϊσμού και αλλοτρίωσης, που χαρακτηρίζει την εποχή μας.
  Οι νέοι και οι σκεπτόμενοι άνθρωποι είναι η ελπίδα. Οι νέοι, γιατί διατηρούν μέσα τους ζωντανό το όνειρο και τη μεγάλη προσδοκία και δεν έχουν ακόμα παραιτηθεί ούτε συμβιβαστεί και οι σκεπτόμενοι γιατί αρνούνται τη θυσία των γνήσιων ανθρώπινων αξιών στο Μολώχ της καταναλωτικής "ευδαιμονίας".

Διασκευή κειμένου από το βιβλίο του Βασίλη Φίλια:"Κοινωνιολογικές Προσεγγίσεις"

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:                 
Α. Να παρουσιάσετε το περιεχόμενο του άρθρου αυτού με μια περίληψη 100 – 120 λέξεων.

Β1.Κάτω από ποιες προϋποθέσεις σύμφωνα με το συγγραφέα οι επιτεύξεις της τεχνολογίας συντελούν σε μια ανώτερη ποιότητα ζωής.

Β2.Να εντοπίσετε τη βασική θέση του συγγραφέα και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί για να τη στηρίξει.

Β3. (α) Να δώσετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
Πολύτιμες - ευχαρίστηση - βελτίωση - θεμέλιο - έλλειψη

      (β) Να γράψετε μια δική σας πρόταση με καθεμιά από τις λέξεις που σας δόθηκαν παραπάνω στην άσκηση Β.2 (α)

Γ. Σε μια σχολική εκδήλωση πρόκειται να εκθέσετε τις απόψεις σας για τις επιπτώσεις της κοινωνίας της αφθονίας και του καταναλωτισμού στο σύγχρονο άνθρωπο. (450-500 λέξεις)

Παιδεία - Εκπαίδευση

Σε όλες τις εποχές η σχολική αγωγή συμπληρωνόταν από εκείνη που πρόσφεραν διάφοροι εξωσχολικοί φορείς, όπως είναι η οικογένεια, η εκκλησία, οι κοινωνικές οργανώσεις, οι συνομήλικοι και άλλοι. Η διαφορά όμως ανάμεσα στο χθες και στο σήμερα συνίσταται στο ότι η εξωσχολική αγωγή στο παρελθόν ήταν τις περισσότερες φορές σύμφωνη με εκείνη που έδινε το επίσημο σχολείο. Συχνά, μάλιστα, τη συμπλήρωνε, ενώ σήμερα η αγωγή αυτή είναι ανταγωνιστική και συχνά αντίθετη προς την αγωγή που επιδιώκει το επίσημο σχολείο, όπως παρατηρεί ο καθηγητής Le Thanh Khoi.

Άλλοτε το σχολείο ήταν ο σημαντικότερος μεταδότης της γνώσης. Ο δάσκαλος ή ο καθηγητής εκπροσωπούσε τη γνώση αυτή και θεωρούνταν ο αναμφισβήτητος φορέας της συσσωρευμένης κοινωνικής εμπειρίας, την οποία είχε χρέος να μεταδώσει στον αδαή μαθητή του, έτσι όπως την είχε και εκείνος μάθει από τους προκάτοχους του.

Σήμερα το σχολείο δεν είναι παρά ένας μόνο φορέας αγωγής και παροχής γνώσης. Συχνά, μάλιστα, τα φώτα που επαγγέλλεται να δώσει στους τροφίμους του έρχονται δεύτερα και αξιολογικά και χρονικά. Για το λόγο αυτό πολλές φορές οι μαθητές νιώθουν πως το σχολείο δεν έχει τίποτα το ουσιαστικό να τους προσφέρει. Ό,τι τους δίνει είναι, κατά τη γνώμη τους  τετριμμένο, παλιό και αναχρονιστικό, χωρίς πραγματικό ενδιαφέρον. Ο σημερινός μαθητής δεν πια ο άβουλος δέκτης των «σοφών ρήσεων» του δασκάλου, αλλά ο ενεργητικός κριτής της σχολικής διαδικασίας της αγωγής, που άλλοτε την αποδέχεται και άλλοτε την απορρίπτει, ιδιαίτερα όταν δεν συμφωνεί με όσα του διδάσκει το «παράλληλο» σχολείο. Και εδώ ακριβώς έγκειται το μεγάλο, το πιο σοβαρό πρόβλημα: τα ιδανικά και οι αξίες που το παραδοσιακό σχολείο προσπαθεί να καλλιεργήσει και να εμπνεύσει στο μαθητή, ο τρόπος ζωής που του διδάσκει έρχονται συχνά σε αντίθεση  με τα πρότυπα που προβάλλουν η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, ο κινηματογράφος, το internet, οι εφημερίδες και τα λοιπά έντυπα που κυκλοφορούν. Έτσι το παιδαγωγούμενο άτομο οδηγείται στη σύγχυση και την αντίφαση, μη γνωρίζοντας ποιο είναι τελικά το σωστό και ποιο το λανθασμένο.

Στην τακτικότητα, στον ορθολογικό προγραμματισμό του επίσημου σχολείου, στην πειθαρχία και την ομοιομορφία της ζωής που επιβάλλει αντιτίθεται η αναρχικότητα, το ακατάστατο και το απρογραμμάτιστο όσων το παιδί δέχεται από το «παράλληλο» σχολείο, που ανεξέλεγκτα και αυθαίρετα παρεμβαίνει καθημερινά στη ζωή του.

Όλα αυτά δημιουργούν μια πραγματικότητα στην οποία το παραδοσιακό σχολείο πρέπει να προσαρμόζεται συνεχώς. Πρέπει να βελτιώνει τις μεθόδους του, τον τρόπο και το περιεχόμενο της διδασκαλίας που παρέχει, εναρμονίζοντάς το προς τα δεδομένα που δημιουργεί η σύγχρονη πραγματικότητα. Το επίσημο σχολείο οφείλει να δανειστεί από το «παράλληλο» ό,τι ωφέλιμο έχει να του προσφέρει. Πάνω απ’ όλα όμως έχει χρέος να εκπαιδεύσει το σύγχρονο άνθρωπο στο πώς πρέπει να δέχεται τα κηρύγματα που τον κατακλύζουν, πώς να αξιολογεί και πώς να διαχειρίζεται τις πληροφορίες στις οποίες μπορεί σήμερα να έχει πρόσβαση με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας.

Μιχάλη Κασσωτάκη: Το επίσημο και το «παράλληλο» σχολείο, σχέση ανταγωνιστική ή συμπληρωματική;

Σημείωση: Ο P.Foulquie ορίζει ως «παράλληλο» σχολείο το σύνολο των διάφορων πηγών πληροφοριών και γνώσεων που αποκτώνται έξω από τη σχολική διδασκαλία και κατά κύριο λόγο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

Α. Να γράψετε περίληψη του κειμένου (120 λέξεις περίπου)

Β1. «Ο σημερινός μαθητής δεν είναι πια ο άβουλος δέκτης των «σοφών ρήσεων» του δασκάλου αλλά ο ενεργητικός κριτής της σχολικής διαδικασίας της αγωγής…»

Να αναπτύξετε την πιο πάνω θέση του συγγραφέα (60-80 λέξεις).

Β2. Με ποιους τρόπους, κατά την άποψη του συγγραφέα, το παραδοσιακό σχολείο πρέπει να προσαρμοστεί με τη σύγχρονη πραγματικότητα;

Β3. (α) Να γράψετε τον τρόπο ανάπτυξης της πρώτης παραγράφου (Σε όλες τις εποχές … ο καθηγητής Le Thanh Khoi).

Να τεκμηριώσετε την απάντηση σας με συγκεκριμένα αποσπάσματα από το κείμενο.

      (β) Να γράψετε τον τρόπο πειθούς και ένα μέσο πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην τρίτη παράγραφο (Σήμερα το σχολείο … και ποιό το λανθασμένο). 

Να τεκμηριώσετε την απάντηση σας με στοιχεία από το κείμενο.

Β4. Να αντικαταστήσετε την καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις των πιο κάτω φράσεων με μια συνώνυμή της, έτσι ώστε να μην αλλάξει το νόημα των φράσεων ούτε ο γραμματικός τύπος των λέξεων:

συσσωρευμένης κοινωνικής εμπειρίας

άλλοτε την απορρίπτει

με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας

Β5. Να αναλύσετε τις πιο κάτω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη:

προκάτοχους

εμπνεύσει

πρόσβαση

Β6. Να γράψετε (α) ένα παράγωγο ουσιαστικό και (β) ένα παράγωγο επίθετο για το καθένα από τα πιο κάτω ρήματα:

  προσφέρει

  καλλιεργήσει

  επιβάλλει

  βελτιώνει

Γ. «Σήμερα το σχολείο δεν είναι παρά ένας μόνο φορέας αγωγής και παροχής γνώσης»

Σε άρθρο σας, που θα δημοσιευθεί στο περιοδικό του σχολείου σας, να αναφερθείτε στα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη εκπαίδευση και να εκφράσετε  τις απόψεις σας σχετικά με τους στόχους που οφείλει να θέσει το σχολείο ενώπιον των σύγχρονων προκλήσεων. (450-500 λέξεις)

Παιδεία - Εκπαίδευση

Μια σημαντική πρόκληση στο ξεκίνημα του 21ου αιώνα είναι με ποιον τρόπο θα διαφυλαχθούν τα ιδανικά της ειρήνης, της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η απάντηση είναι: κατάλληλη αγωγή και παιδεία. Το ίδιο ισχύει για τα ηθικά διλήμματα που θέτει η ασύλληπτη επιστημονική πρόοδος (κλωνοποίηση, παραγωγή ανθρώπινων εμβρύων, μεταλλαγμένα προϊόντα, οικολογικές καταστροφές κ.ά.). Το κράτος πρόσφερε ως τώρα εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία. Η ευρύτερη καλλιέργεια είναι προσωπική κατάκτηση που απαιτεί θυσίες. Η διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση μετατοπίζει το κέντρο βάρους από το κράτος στο άτομο, το οποίο οφείλει να έρθει σε επαφή με πολλούς τομείς γνώσης σε διάφορες μορφές της. Η μετάβαση από την τοπική στην παγκόσμια κοινωνία προϋποθέτει γλωσσομάθεια, ανοχή στη διαφορετικότητα και στον πολυπολιτισμό, πνεύμα συνεργασίας και συναδέλφωσης στο «παγκόσμιο χωριό», στο οποίο  έχει μεταβληθεί ο πλανήτης μας. Και εδώ στην Ελλάδα έχουν γίνει ορατές οι πολλαπλές όψεις της παγκοσμιοποίησης στην κοινωνιολογική και οικονομική εκδοχή της. Τα όρια των εθνικών κρατών, στην παραδοσιακή μορφή τους, εξαλείφονται, καθώς διακινούνται εκατομμύρια άνθρωποι, αγαθά και ιδέες με απίστευτη ταχύτητα. Η εμμονή όμως στα οικονομικά συμφέροντα και στους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, η επιβολή του καταναλωτικού προτύπου της αφθονίας, το διευρυνόμενο χάσμα ανάμεσα στα φτωχά και στα πλούσια κράτη, η κρίση της δημοκρατικής συμμετοχής και του κράτους πρόνοιας, η κοινωνική περιθωριοποίηση και ο αποκλεισμός και τόσα άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κόσμος δημιουργούν κλίμα ανησυχίας για το μέλλον.

  Η αισιοδοξία για την πορεία του κόσμου κατά την τρίτη χιλιετία μπορεί να προκύψει από τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου και της αποστολής της εκπαίδευσης. Το παλιό μοντέλο που ισχύει ακόμη στην Ελλάδα και το οποίο στηρίζεται σε ποσοτικά κριτήρια (συσσώρευση γνώσεων στο παραδοσιακό γνωσιοκεντρικό σχολείο) πρέπει να αντικατασταθεί από ποιοτικά κριτήρια. Η απλή παροχή γνώσεων δεν ωφελεί πια. Οι μαθητές και οι φοιτητές, όπως και κάθε άνθρωπος, πρέπει να μάθουν να αξιοποιούν τις ευκαιρίες για μάθηση, που τους δίνονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους.

  Στην έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα τονίζεται ότι η διά βίου εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω τέσσερις πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη μάθησης: 1. Μαθαίνω πώς να αποκτώ τη γνώση, συνδυάζοντας ικανοποιητικά μια ευρύτατη γενική παιδεία με τη δυνατότητα  εμβάθυνσης   σε   ορισμένα  θέματα.  2. Μαθαίνω να ενεργώ με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη δυνατότητα να αντιμετωπίζω διάφορες καταστάσεις και να εργάζομαι αρμονικά σε ομάδες. 3. Μαθαίνω να συμβιώνω, κατανοώντας  τους άλλους και έχοντας επίγνωση των κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων -συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση κοινών δράσεων και στη διευθέτηση των συγκρούσεων-, με σεβασμό στις αξίες του πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης και της ειρήνης. 4. Μαθαίνω να ζω με τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητά μου και να μπορώ να ενεργώ με μεγαλύτερη αυτονομία και περισσότερη κρίση και προσωπική υπευθυνότητα. Για τον λόγο αυτόν η εκπαίδευση δεν πρέπει να παραμελεί την ανάπτυξη των ατομικών δυνατοτήτων, τη μνήμη, τη λογική κρίση, την αίσθηση του ωραίου, τις φυσικές ικανότητες του ατόμου και τη δεξιότητα της επικοινωνίας, με παράλληλη ευαισθησία στη χρήση της μητρικής γλώσσας.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ:

Α. Το παραπάνω άρθρο δημοσιεύθηκε πρόσφατα σε εφημερίδα. Να παρουσιάσετε το περιεχόμενο του άρθρου αυτού με μια περίληψη 100 – 120 λέξεων.

Β1. Με ποια νοηματική σχέση συνδέονται μεταξύ τους η πρώτη και η δεύτερη παράγραφος του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Β2. Να αναλύσετε τη δομή της τελευταίας παραγράφου (δομικά στοιχεία/μέρη, τρόπος/μέθοδος ανάπτυξης).

Β3. “Η μετάβαση από την τοπική στην παγκόσμια κοινωνία απαιτεί...”.

α) μόνο την εκμάθηση της μητρικής γλώσσας

β) ανεξαρτησία και αυτονομία δράσης

γ) αποδοχή κάθε κοινωνικής και πολιτισμικής ιδιαιτερότητας

δ) καλλιέργεια  τοπικιστικού πνεύματος

Ποια από τις παραπάνω φράσεις (α, β, γ, δ) συμπληρώνει σωστά, σύμφωνα με το κείμενο, το νόημα της πρότασης που σας δίνεται; Να τη γράψετε και να αιτιολογήσετε με συντομία την επιλογή σας.

Β4. Να αποδώσετε σε 5-6 σειρές το νόημα της παρακάτω φράσης του κειμένου: “Το κράτος πρόσφερε ως τώρα εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία”.

Β5. Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

  συμμετοχή, τοπική, ταχύτητα, αφθονία, υπευθυνότητα.

Γ. Τώρα που έφτασε η στιγμή της αποφοίτησής σας από το Λύκειο, αξιοποιώντας τις εμπειρίες της σχολικής σας ζωής, να γράψετε μια επιστολή προς τον Υπουργό Παιδείας, στην οποία να διατυπώνετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας για τις αλλαγές που θα θέλατε να γίνουν στο σχολείο, προκειμένου αυτό να ανταποκρίνεται αποτελεσματικότερα στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. (500 – 600 λέξεις)

Η Πόλις, Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον, Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Αποχαιρετισμός, Γιάννης Ρίτσος

Άξιον Εστί, Οδυσσέας Ελύτης